Quần thể danh thắng Tràng An được ghi danh di sản thế giới kép là một sự kiện đặc biệt, có ý nghĩa quan trọng với Việt Nam nói chung và tỉnh Ninh Bình nói riêng. Đây là một thành công của Việt Nam trong ngoại giao văn hóa, bởi lần đầu tiên đất nước có một di sản thế giới hỗn hợp cả văn hóa và tự nhiên. Sự khẳng định này góp phần làm giàu kho tàng di sản văn hóa Việt Nam và thế giới, góp phần nâng cao hình ảnh Việt Nam.[22]

Phát triển du lịch

Về lĩnh vực kinh tế, Quần thể danh thắng Tràng An trở thành di sản thế giới, nhiều người đã ví đó là "con gà đẻ trứng vàng".[22] Ngành kinh tế du lịch của Ninh Bình sau sự kiện này dự kiến có bước phát triển mới, góp phần tăng tỷ trọng dịch vụ trong cơ cấu GDP. Về mặt xã hội, sẽ giải quyết được việc làm cho nhiều lao động phục vụ tham quan, du lịch, làm dịch vụ cho khu vực di sản thế giới. Sự kiện Quần thể danh thắng Tràng An được UNESCO công nhận là di sản thiên nhiên, văn hóa thế giới là dấu ấn đậm nét, không chỉ là sự ghi nhận những nỗ lực của Ninh Bình trong việc gìn giữ, bảo tồn, phát huy các giá trị lịch sử, thiên nhiên, văn hóa mà còn mở ra rất nhiều cơ hội để tỉnh này phát triển du lịch theo hướng bền vững.[23]

Năm 2015, theo công bố của Cục Di sản văn hóa về số lượng khách tham quan các điểm du lịch Việt Nam, Quần thể danh thắng Tràng An là khu du lịch dẫn đầu khi đón hơn 5 triệu lượt khách, bỏ xa các địa danh tiếp theo là vịnh Hạ Long đón trên 2,5 triệu lượt khách, cố đô Huế đứng thứ ba với hơn 2 triệu lượt khách, phố cổ Hội An đón khoảng 1,1 triệu lượt khách; Vườn quốc gia Phong Nha - Kẻ Bàng đón khoảng 740.000 lượt khách.[24]

Năm 2019, lượng khách du lịch quốc tế, trong nước tới tham quan 8 di sản thế giới tại Việt Nam tăng mạnh so với năm 2018. Trong đó, Quần thể danh thắng Tràng An (Ninh Bình) tiếp tục dẫn đầu khi đón 6.327.488 lượt khách; Khu phố cổ Hội An đón 5.35 triệu lượt khách; Vịnh Hạ Long (Quảng Ninh) đã đón 4.4 triệu khách; Cố đô Huế đón 3.328.424 khách; Vường Quốc gia Phong Nha – Kẻ Bàng (Quảng Bình) đón 921 nghìn lượt khách; Khu Trung tâm Hoàng thành Thăng Long – Hà Nội đón 461.715 lượt khách; Khu Di tích Mỹ Sơn đón 419.000 khách; Thành nhà Hồ (Thanh Hóa) đón 126.660 khách.[25]

Bảo tồn di sản

Ngay sau khi Tràng An được công nhận di sản thế giới, Ninh Bình đã xây dựng và ban hành kế hoạch quản lý di sản theo hướng dẫn của UNESCO, trong đó xác định rõ mục tiêu, nhiệm vụ bảo tồn, phân vùng khu vực quản lý và bảo tồn, các giá trị cần bảo tồn, các kế hoạch bảo tồn và phát triển hàng năm, đồng thời nêu rõ vai trò, trách nhiệm của Ban quản lý, các Sở, ngành, chính quyền địa phương các doanh nghiệp và toàn dân trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản. Ninh Bình cũng phối hợp với Bộ Xây dựng và Bộ Văn hoá, Thể thao và Du lịch bổ sung và hoàn thiện Quy hoạch tổng thể Tràng An trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt vào năm 2016.

Ngày 22 tháng 10 năm 2018, Tỉnh Ninh Bình đã ban hành Quyết định 28/2018/QĐ-UBND Về việc ban hành Quy chế quản lý, phát huy giá trị dị sản văn hóa Quần thể danh thắng Tràng An (đồng thời bãi bỏ các quyết định: số 26/2015/QĐ-UBND và số 35/2015/QĐ-UBND đã ban hành về Quy chế quản lý và bảo vệ các di tích khảo cổ học, di sản địa chất, cảnh quan di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới quần thể Danh thắng Tràng An).[26]

Ban quản lý danh thắng Tràng An

Ban quản lý Quần thể danh thắng Tràng An là đơn vị sự nghiệp trực thuộc UBND tỉnh Ninh Bình, được thành lập theo Quyết định 150/QĐ-UBND ngày 15/3/2012 của UBND tỉnh Ninh Bình và Quyết định số 06/2012/QĐ-UBND Ngày 10/4/2012 của Uỷ ban nhân dân tỉnh Ninh Bình quy định chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, cơ cấu tổ chức và biên chế của Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An. Theo đó Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An là đơn vị sự nghiệp đảm bảo một phần kinh phí hoạt động, trực thuộc Uỷ ban nhân dân tỉnh Ninh Bình có chức năng tham mưu, giúp UBND tỉnh quản lý, bảo tồn, tôn tạo, khai thác và phát huy giá trị Quần thể danh thắng Tràng An gồm: Khu du lịch sinh thái Tràng An, Khu di tích lịch sử văn hoá Cố đô Hoa Lư, Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động và phần rừng đặc dụng Hoa Lư tiếp giáp Khu du lịch Tam Cốc - Bích Động, trên địa bàn huyện Hoa Lư, huyện Gia Viễn, huyện Nho Quan, thành phố Tam Điệp và thành phố Ninh Bình.

Trung tâm bảo tồn di tích Lịch sử - Văn hoá Cố đô Hoa Lư (đổi tên từ Ban Quản lý di tích lịch sử - văn hoá Cố đô Hoa Lư) là đơn vị hạch toán báo sổ. Giám đốc Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An căn cứ quy định pháp luật hiện hành quy định nhiệm vụ, quyền hạn cụ thể cho Trung tâm và chỉ đạo tổ chức thực hiện. Khi được giao bổ sung nhiệm vụ, Giám đốc Ban Quản lý Quần thể danh thắng Tràng An thống nhất với Giám đốc Sở Nội vụ trình UBND tỉnh Ninh Bình và cấp có thẩm quyền thành lập thêm các đơn vị trực thuộc.

Ban quản lý hiện có trụ sở làm việc tại trung tâm thành phố Ninh Bình, cạnh chân núi Kỳ Lân.

Lễ hội Tràng An

Các lễ hội được mở hàng năm trong quần thể di sản thế giới Tràng An tiêu biểu nhất phải kể tới 3 lễ hội lớn nhất ở Ninh Bình hiện nay là lễ hội Hoa Lư, lễ hội Tràng An và lễ hội chùa Bái Đính.

Lễ hội chùa Bái Đính là một lễ hội xuân, diễn ra từ chiều ngày mùng 1 tết, khai mạc ngày mùng 6 tết và kéo dài đến hết tháng 3, khởi đầu cho những lễ hội hành hương về vùng đất cố đô Hoa Lư tỉnh Ninh Bình. Lễ hội chùa Bái Đính gồm các nghi thức thắp hương thờ Phật, tưởng nhớ công đức Thánh Nguyễn Minh Không, lễ tế thần Cao Sơn và chầu thánh Mẫu Thượng Ngàn.[27] Lễ hội chùa Bái Đính bắt đầu bằng nghi thức rước kiệu mang bài vị thờ Thần Cao Sơn, Đức Thánh Nguyễn và Bà chúa Thượng Ngàn từ khu chùa cổ ra khu chùa mới để tiến hành phần hội.[27] Phần hội chùa Bái Đính gồm có các trò chơi dân gian, thăm thú hang động, vãn cảnh chùa, thưởng thức nghệ thuật hát Chèo, Xẩm đất Cố đô. Phần sân khấu hóa thường do Nhà hát Chèo Ninh Bình đảm nhiệm có tái hiện lễ đăng đàn xã tắc của Đinh Tiên Hoàng Đế và lễ tế cờ của Vua Quang Trung trên núi Đính trước giờ xung trận.[28] Lễ hội chùa Bái Đính vừa có sự sùng bái tự nhiên, vừa thể hiện tín ngưỡng đạo Phật, đạo Mẫu lại có cả Nho giáo.[29]

Lễ hội Hoa Lư là một lễ hội cổ truyền diễn ra hàng năm để tôn vinh vị anh hùng dân tộc Đinh Bộ Lĩnh cùng quần thần đã xây dựng kinh đô Hoa Lư, lập ra nhà nước Đại Cồ Việt và mở đầu thời kỳ độc lập, thống nhất lâu dài của người Việt suốt các triều đại Đinh, Lê, Lý, Trần. Lễ hội Hoa Lư đã được xếp hạng là di sản văn hóa cấp quốc gia và đang được đề nghị nâng tầm tổ chức lễ hội theo nghi thức cấp nhà nước. Lễ hội Hoa Lư là lễ hội đã có lịch sử lâu đời, phản ánh đậm nét, sinh động về cuộc đời, thân thế và sự nghiệp của đức vua Đinh Tiên Hoàng và lịch sử Việt Nam qua ba triều đại Đinh, Lê, Lý. Lễ hội Hoa Lư xưa được các vương triều phong kiến tổ chức trang trọng ở cấp Nhà nước. Hiện nay, lễ hội Hoa Lư vẫn là lễ hội có tầm ảnh hưởng lớn, bảo lưu được những yếu tố văn hóa, văn nghệ dân gian đặc sắc và đang hướng tới nâng cấp thành quốc lễ.

Lễ hội Tràng An diễn ra trong 3 ngày, từ 17 đến 19/3 âm lịch hàng năm để tôn vinh 2 vị thần Quý Minh và Cao Sơn trấn trạch Hoa Lư tứ trấn và các vua đầu nhà Trần đã lập ra hành cung Vũ Lâm. Phần lễ với nhiều nghi thức truyền thống được diễn ra trên sông như: rước nước, rước kiệu và rồng để tỏ lòng tri ân các bậc tiền nhân có công giữ yên bờ cõi, bảo vệ giang sơn.[30] Các đoàn rước đi thành đoàn trên những chiếc thuyền, khởi đầu từ bến thuyền Tràng An đoàn đi dọc theo dòng sông Sào Khê rước nước qua hành cung Vũ Lâm, đền Cao Sơn vào đền Suối Tiên và thực hiện các lễ tế tại đây.[31] Lễ hội Tràng An trải qua hành trình trên sông nước qua các hang động hàng nghìn năm kiến tạo địa chất như: Hang Mây dài hơn 1 km, hang Vạng, hang Đại La, hang Vân và các điểm di tích lịch sử đền Trình, đền suối Tiên, phim trường Kong: Skull Island, hành cung Vũ Lâm.[32] Phần hội là biểu diễn các tiết mục văn nghệ đặc sắc, các trò chơi dân gian ở hai bên dòng sông trong suốt hành trình rước.

Ngoài ra, trong quần thể di sản thế giới Tràng An còn các lễ hội khác như Lễ hội đền Trần, Lễ hội đền Thái Vi,...